“ĂN ĐÚNG MÀU – NUÔI DƯỠNG ĐÚNG TẠNG"
Theo học thuyết Ngũ hành trong Đông y, cơ thể con người vận hành hài hòa nhờ sự cân bằng của Ngũ tạng (Can – Tâm – Tỳ – Phế – Thận) tương ứng với Ngũ hành (Mộc – Hỏa – Thổ – Kim – Thủy).
Mỗi hành không chỉ ứng với một tạng mà còn gắn liền với một màu sắc và nhóm thực phẩm đặc trưng, giúp nuôi dưỡng và điều hòa cơ thể từ bên trong.
MỘC – CAN – MÀU XANH
- Tạng Can (Gan) chủ tàng huyết, điều tiết cảm xúc và giúp cơ thể thải độc.
- Thực phẩm màu xanh giúp thư can, dưỡng huyết, mát gan, tốt cho người dễ nóng nảy, stress, nổi mụn, mắt đỏ.
Gợi ý: rau cải, rau bina, cần tây, đậu xanh, trà xanh, rong biển, quả bơ, táo xanh.
Vị Chua – Quy Can, chủ thu liễm, sinh nộ (giận)
Vị chua đi vào gan, có tác dụng thu liễm, sinh tân dịch, cố sáp.
Người hay ăn đồ chua (dưa muối, nước chanh, giấm…) thường có gan hoạt động mạnh, dễ co rút gân mạch.
Ăn quá chua làm can khí uất, gân cứng, dễ nóng giận, bực bội, mất kiên nhẫn.
Ăn thiếu vị chua thì gan yếu, cơ bắp mỏi mệt, dễ bị trầm cảm nhẹ.
Mùa xuân nên ăn vị chua vừa phải để trợ gan, nhưng chớ lạm – kẻo hại tỳ vị.
HỎA – TÂM – MÀU ĐỎ
- Tạng Tâm (Tim) chủ huyết mạch, tinh thần và giấc ngủ.
- Thực phẩm màu đỏ giúp bổ tâm huyết, cải thiện tuần hoàn, dưỡng sắc mặt và tăng cường năng lượng.
Gợi ý: gấc, cà chua, táo đỏ, dâu tây, củ dền, đậu đỏ, hạt kê đỏ.
Vị Đắng – Quy Tâm, chủ tả hỏa, sinh hỉ (vui)
Vị đắng đi vào tâm, có tác dụng tả hỏa, giáng khí, làm khô thấp.
Người biết dùng vị đắng (trà xanh, mướp đắng, lá sen, khổ sâm…) thường có tâm hỏa được điều tiết, tinh thần sáng suốt.
Ăn quá đắng thì tâm huyết khô, sinh hồi hộp, mất ngủ, người gầy khô, da sạm.
Thiếu vị đắng thì tâm hỏa vượng, dễ bốc hỏa, lo âu, căng thẳng.
Mùa hạ – khí dương thịnh, nên dùng vị đắng thanh tâm, an thần.
THỔ – TỲ – MÀU VÀNG
- Tạng Tỳ (Lá lách – dạ dày) chủ tiêu hóa và vận hóa thức ăn thành khí huyết.
- Thực phẩm màu vàng giúp kiện tỳ, ích khí, tăng hấp thu và giảm đầy trướng.
Gợi ý: khoai lang vàng, ngô, gừng, nghệ, hạt sen, bí đỏ, đậu nành vàng.
Vị Ngọt – Quy Tỳ, chủ hòa trung, sinh tư (lo nghĩ)
Vị ngọt đi vào tỳ vị, giúp bổ trung, hòa hoãn, sinh khí huyết.
Khi mệt mỏi, một chút vị ngọt giúp hồi phục năng lượng, an tâm.
Nhưng ăn quá ngọt thì tỳ hư thấp sinh, bụng trướng, mệt, đờm nhiều, sinh bệnh tiểu đường, béo phì.
Ăn thiếu ngọt tự nhiên (từ ngũ cốc, khoai củ) thì tỳ yếu, dễ lo lắng, thiếu sức sống.
Đông y dạy: “Tỳ hỷ ngọt, quá tắc hại tỳ”.
Ngọt là vị của trung hòa, nhưng phải “vừa phải để sinh, quá mức thì hại”.
KIM – PHẾ – MÀU TRẮNG
- Tạng Phế (Phổi) chủ hô hấp và là hàng rào bảo vệ cơ thể.
- Thực phẩm màu trắng giúp nhuận phế, dưỡng khí, tăng đề kháng, đặc biệt tốt cho người hay ho, khô họng, da khô.
Gợi ý: củ sen, lê, nấm tuyết, đậu phụ, cơm trắng, củ cải, tỏi.
Vị Cay – Quy Phế, chủ phát tán, sinh bi (buồn)
Vị cay đi vào phế, có tác dụng phát hãn, hành khí, giải biểu, thông khiếu.
Vì thế, trong trời lạnh – ăn cay giúp dương khí phát tán, trừ hàn.
Ăn quá cay làm phế khí hao, dễ ho khan, khô họng, da nứt, dễ buồn bã, xúc động.
Ăn thiếu cay khiến khí trệ, mồ hôi không thông, người mệt mỏi, sợ gió lạnh.
Mùa thu, nên dùng vị cay nhẹ (gừng, tỏi, hành) để trợ phế, nhưng chớ lạm.
THỦY – THẬN – MÀU ĐEN
- Tạng Thận là gốc của tiên thiên, chủ tinh, tủy và xương.
- Thực phẩm màu đen giúp bổ thận, ích tinh, mạnh gân cốt, chống lão hóa.
Gợi ý: mè đen, đậu đen, gạo lứt đen, mộc nhĩ đen, hà thủ ô, rong biển đen.
Vị Mặn – Quy Thận, chủ nhuận hạ, sinh khủng (sợ)
Vị mặn đi vào thận, có tác dụng làm mềm, giải kết, nhuận hạ.
Nó giúp điều hòa nước trong cơ thể, dưỡng cốt tủy, định chí.
Ăn quá mặn làm thận khí tổn, huyết áp tăng, da khô, tóc bạc sớm, xương yếu, sợ hãi vô cớ.
Ăn thiếu vị mặn tự nhiên thì thận hư, tinh khí kém, dễ lo sợ, thiếu tự tin.
Mùa đông, khí âm thịnh, nên ăn mặn vừa phải để dưỡng thận – nhưng tuyệt đối không quá tay.
TỔNG KẾT
Ăn đủ 5 màu – dưỡng đủ 5 tạng.
Khi ta biết “ăn đúng màu”, tức là ăn theo quy luật tự nhiên, giúp cơ thể tự điều hòa, khí huyết lưu thông, tâm an – thân khỏe.
Đông y có câu:
“Sắc nhập ngũ tạng, thực nhập ngũ hành”.
Mỗi miếng ăn, ngụm nước đều là thuốc nếu ta hiểu và dùng đúng cách.
“Thực bất tại đa, tại ư hòa”.
Ăn uống là cách ta nuôi dưỡng tính khí mỗi ngày.
Một người ăn hòa vị, tâm tự nhiên an hòa.
Một người ăn lệch vị, tính cũng lệch theo.
