1. PHẦN ĐẦU
Nếu ví cơ thể như một ngôi nhà thì phần đầu chính là “nóc mái”, mái vững thì nhà mới bền.
Theo đông y thì phần đầu là nơi hội tụ của khí toàn thân, chính là Thiên môn tức cửa trời (Huyệt Bách hội), kết nối với khí của vũ trụ, dương khí hội tụ ở nơi đây, một khi dương khí tan là cả thân thể rối loạn, giữ ấm được phần đầu chính là giữ được dương khí cho toàn thân.
Đầu cai quản phần dương, chân cai quản phần âm của cơ thể, nếu cơ thể mất quân bình âm dương thì sẽ sinh ra nhiều bệnh tật.
Nếu để đầu lạnh thì cơ thể sẽ phản ứng như:
- Đau đầu, hoa mắt chóng mặt.
- Trí nhớ sa sút, cảm giác mơ màng.
- Thậm chí trầm cảm mà không hề nhận ra gốc rễ của vấn đề.
- Đặc biệt với những người lớn tuổi việc để đầu lạnh có thể kích thích co mạch gây biến chứng tăng huyết áp hoặc giảm lưu thông của máu lên não. Đây chính là nguyên nhân xảy ra đột quỵ / tai biến mạch máu não.
Cách trục hàn khí:
Luôn giữ ấm vùng đầu:
Đội nón khi ra ngoài trời vào buổi tối, đặc biệt là mùa lạnh.
Không tắm gội khuya, không để tóc còn ẩm mà đã đi ngủ.
Sấy ấm hoặc hơ ngải cứu huyệt Bách hội ở để trục hàn khí làm tăng dương khí.
2. PHẦN GÁY
Nếu giữ đầu là giữ “mái” nhưng giữ gáy mới là gốc rễ của khí dương, bởi phần gáy tưởng chừng là vùng yên lặng phía sau nhưng lại là cánh cửa mỏng manh nhất, nơi hàn khí dễ dàng đột nhập khiến cho toàn thân bị chao đảo.
Theo đông y thì vùng cổ gáy chính là cánh cổng quan trọng bậc nhất, là cửa ngõ mà phong (gió), hàn (lạnh) thường xuyên tìm cách xâm nhập.
Tại vùng cổ gáy ít được che chắn, nơi đây có các huyệt đạo quan trọng đó là huyệt: Phong trì, Phong phủ, Phong môn, Ế phong…
Những huyệt này dễ dàng bị tà khí xâm nhập gây ra các triệu chứng:
- Co cứng cơ, đau mỏi cổ vai gáy.
- Đau đầu, chóng mặt, sổ mũi, ho, sốt.
- Thiếu máu não, huyết áp tăng/ giảm, rối loạn tiền đình.
- Mệt mỏi, thiếu tập trung…
Cách trục hàn khí:
Giữ ấm vùng cổ gáy bằng cách mặc áo cổ cao, mặc áo khoác khi đi ngoài trời.
Dùng khăn che kín khi ngồi phòng có máy điều hòa, không để quạt hoặc máy điều hòa tạt trực tiếp vào vùng cổ gáy.
Không tắm gội khuya hoặc để tóc ướt thấm vào vùng cổ gáy.
Sấy ấm, nằm gối thảo dược hoặc hơ ngải cứu vào các huyệt vùng cổ gáy: Phong trì, Phong phủ Phong môn, Phế du, Ế phong…
3. PHẦN LƯNG
Nếu phần đầu là nơi tụ dương khí, phần gáy là cửa đón khí thì phần lưng chính là bức tường thành giữ vững cả cõi thân. Một khi bức tường này lạnh đi thì cơ thể chẳng khác gì một căn nhà mùa mưa mái hiên thấm ẩm, khí lạnh len lỏi từng ngóc ngách và bệnh tật bắt đầu nảy mầm trong yên lặng.
Phần lưng chính là căn gác thượng của cả thân thể, khi lưng lạnh chẳng khác gì mái hiên ẩm ướt, khí âm sẽ ngấm dần xuống tận móng nhà.
Theo Đông y thì phần lưng có Đốc mạch đi qua, đó là một trong 2 mạch chủ đạo cùng với Nhâm mạch đi phía trước bụng điều phối toàn bộ khí dương trong cơ thể. Đốc mạch được ví như dòng sông dương khí lớn nhất chảy từ phần đuôi xương cụt men theo sống lưng đi lên đỉnh đầu và nối với Trời, nó là biển của các dương mạch, nơi quy tụ và phát tán dương khí đi khắp cơ thể. Nếu phần lưng bị lạnh thì Đốc mạch bị ức chế, dòng khí lưu thông sẽ chậm lại làm máu huyết bị ngưng trệ từ đó cơ thể mất dần khả năng tự điều chỉnh nhiệt, mất dần sức đề kháng.
Thường có các biểu hiện sau:
- Lạnh tay, lạnh chân, sợ gió, sợ lạnh.
- Mệt mỏi không rõ nguyên nhân.
- Đau lưng âm ỉ, thoái hóa cột sống
- Đầy bụng tiêu hóa kém.
- Rối loạn giấc ngủ kéo dài.
- Suy thận nhẹ…
Cách trục hàn khí:
- Giữ ấm vùng lưng bằng cách mặc ấm khi trời lạnh.
- Phơi nắng vùng lưng quay về phía mặt trời vào buổi sáng từ 7-9 giờ, khoảng 15-20 phút, xoa bóp, vỗ nhẹ vùng lưng từ dưới lên trên để khí huyết lưu thông.
- Sấy ấm, dọc sống lưng, cũng chính là đường đi của kinh Bàng quang, nơi có rất nhiều huyệt đạo, có thể xoa bóp dọc cột sống để lưu thông khí huyết, nằm thảm ấm, dùng túi chườm vùng thắt lưng trước khi đi ngủ, đặc biệt là người lớn tuổi.
4. PHẦN RỐN
Nếu lưng là bức tường phòng vệ ở phía sau thì rốn lại chính là trung tâm năng lượng ở phía trước. Một điểm nhỏ nhưng giữ vai trò then chốt trong việc duy trì sự ổn định và vận hành của toàn bộ hệ tiêu hóa, nội tạng và khí huyết bên trong cơ thể.
Người xưa gọi rốn là Thần khuyết, tức là nơi khuyết lõm chứa Thần khí. Trong thai kỳ, đây chính là cánh cổng truyền dinh dưỡng từ mẹ sang con. Khi ta còn là bào thai, không ăn, không uống, không thở bằng miệng, mũi thì chính qua Thần khuyết ấy mà khí và dưỡng chất được nuôi dưỡng suốt 9 tháng 10 ngày.
Vì vậy với Đông y, rốn không chỉ là một điểm còn sót lại mà là tâm điểm kết nối giữa Thiên khí, Địa khí và Nhân khí, là một di tích sống động của giai đoạn Tiên thiên, nơi sự sống bắt đầu.
Đông y còn ví rốn là cửa khí của Tỳ vị vì xung quanh rốn là nơi quy tụ của nhiều huyệt đạo trọng yếu như: Huyệt Trung, quản, Thiên khu, Khí hải, Quan nguyên… đây là vùng trung tâm kiểm soát Tỳ vị, bộ phận điều hành hệ tiêu hóa, chuyển hóa và nội tiết.
Khi vùng rốn bị hàn khí thường có các biểu hiện sau:
- Đau bụng thất thường, ăn uống khó tiêu, trướng hơi, đầy bụng, hay bị tiêu chảy khi thời tiết thay đổi.
- Rối loạn kinh nguyệt…
Cách trục hàn khí:
Giữ ấm vùng rốn bằng cách ăn mặc kín đáo, không hở bụng, đặc biệt khi đi ra ngoài buổi tối và đi ngủ. Rốn ấm thì bụng êm.
Có thể dùng cao dán, miếng dán nhiệt Đông y để giữ ấm vùng rốn vào mùa lạnh hoặc dùng muối rang nóng, gừng giã chườm lên rốn khoảng 15 phút mỗi ngày, đặc biệt sau bữa tối.
Cách này giúp Tỳ vị hoạt động tốt, tiêu hóa dễ dàng hơn, giấc ngủ sâu, khí huyết lưu thông, ấm nội tạng và tử cung của phụ nữ.
5. PHẦN GỐI
Từ rốn, nơi giao thoa của nội tạng, ta bước xuống phần dưới của thân thể nơi thường bị quên lãng nhưng lại gánh chịu nhiều tổn thương nhất đó là khớp gối.
Trong toàn bộ cơ thể, không có nơi nào vừa dễ bị lạnh, vừa khó hồi phục lại vừa âm thầm ảnh hưởng đến chất lượng sống như vùng khớp gối.
Khớp gối là một cấu trúc đặc biệt, nó chịu lực của toàn thân, là điểm kết nối giữa trên và dưới, là nơi vận động gần như liên tục mỗi ngày. Nhưng oái âm thay, vùng này lại không có cơ bắp dày che chắn, không có lớp mỡ bảo vệ mà chỉ được phủ một lớp da mỏng manh, bên trong là các bó thần kinh và dây chằng. Điều đó khiến nó trở thành một trong những bộ phận nhạy cảm nhất với sự thay đổi của thời tiết, đặc biệt là cái lạnh.
Khi bị lạnh khớp gối sẽ khiến mạch máu co lại, dịch khớp gối khô đi, sự bôi trơn kém dần, lâu ngày sụn khớp bị bào mòn gây ra các triệu chứng như sau:
- Thoái hóa khớp.
- Viêm khớp.
- Khô, cứng khớp, nghe tiếng lạo xạo, lục khục.
- Đau nhức khi đứng lên ngồi xuống, hạn chế vận động…
Cách trục hàn khí:
Luôn giữ ấm vùng gối bằng cách mặc quần dài khi ra ngoài trời buổi tối, sáng sớm hoặc trời lạnh.
Có thể dùng miếng dán nhiệt hoặc băng gối chuyên dụng để bảo vệ gối.
Với người lớn tuổi nên chườm ấm gối buổi tối bằng muối hột rang, giúp giảm đau rõ rệt và ngủ ngon hơn.
Có thể sấy ấm hoặc hơ ngải cứu xung quanh vùng gối, đồng thời có tác dụng tốt tới các huyệt quanh khớp gối như: Độc Tỵ, Tất nhãn, Âm lăng tuyền, Dương lăng tuyền, Hạc đỉnh, Lương khâu, Huyết hải…
6. PHẦN CHÂN
Khi khớp gối là bản lề chuyển động của thân thể thì bàn chân lại là gốc rễ, nơi tiếp xúc đầu tiên giữa con người và mặt đất. Nơi ấy không chỉ để bước đi mà là nơi bắt đầu hay kết thúc của một chu trình khí huyết và chính tại đây, hàn khí dễ len lỏi vào nhất mà ta lại thường vô tâm, không để ý.
Đông y có câu: “Lạnh từ bàn chân mà lên, ấm từ tim mà ra”, nghĩa là nếu cái lạnh đã bắt đầu từ bàn chân thì sớm muộn nó sẽ đi ngược dòng theo khí huyết mà lan lên khắp cơ thể.
Bàn chân tưởng nhỏ bé nhưng lại được xem là trái tim thứ hai của con người vì dưới mỗi lòng bàn chân có hơn 60 huyệt quan trọng, trong đó có những huyệt liên quan mật thiết đến lục phủ ngũ tạng. Những huyệt này là cửa ngõ đưa khí từ trời đất đi vào đồng thời là nơi tống xuất độc khí, tà khí ra ngoài.
Bàn chân không chỉ để nâng đỡ thân thể mà còn giữ thăng bằng cho khí huyết, điều hòa cho nội tạng. Tuy nhiên, vì là phần nằm xa tim nhất nên bàn chân lại là nơi khí huyết khó tới nhất.
Khi bị lạnh, mạch máu ở bàn chân dễ co lại khiến khí huyết không lưu thông dẫn đến tê chân, chuột rút, cảm giác nặng nề khi bước đi.
Lạnh chân kéo dài còn ảnh hưởng đến tử cung gây đau bụng kinh, rối loạn nội tiết hoặc cảm giác buốt lạnh dọc theo sống lưng mỗi khi đến kỳ kinh nguyệt.
Người già khi chân lạnh làm suy giảm chức năng thận vì đường kinh Thận bắt đầu từ lòng bàn chân (huyệt Dũng Tuyền) đi lên thắt lưng. Một khi hàn khí chiếm cứ vùng bàn chân thì thận không còn đủ dưỡng khí để vận hành, người bệnh cảm thấy lưng lạnh, đau âm ỉ hai bên sườn, tiểu đêm nhiều, cơ thể uể oải, mệt mỏi không rõ nguyên nhân.
Cách trục hàn khí:
Giữ bàn chân chính là giữ gốc rễ của sinh mệnh. Vào mùa lạnh nên mang tất / vớ, giày.
Tránh để chân tiếp xúc trực tiếp với nền gạch lạnh.
Hãy ngâm chân mỗi tối với nước ấm pha muối, gừng, ngải cứu giúp tăng dương khí, ngủ ngon hơn đồng thời đẩy tà khí tích tụ nơi huyệt đạo, nhất là huyệt Dũng Tuyền dưới lòng bàn chân.
Có thể hơ ấm chân với ngải cứu hoặc máy sấy tóc, đèn hồng ngoại…
Sau khi đã bảo vệ thật tốt 6 cửa ngõ mà hàn khí thường len lỏi vào và từ từ gặm nhấm cơ thể, nhưng đây mới chỉ là giữ ấm bên ngoài, còn giữ ấm bên trong mới là gốc rễ thực sự của dưỡng sinh. Thân muốn an phải bắt đầu từ lối sống, từ cách thở, ăn uống, luyện tập, tâm lý lạc quan, tích cực mới giúp tăng cường dương khí để thân thể trở nên ấm áp từ bên trong ra bên ngoài.
- Hãy hít thở sâu bằng bụng (hít vào bụng phình lên, thở ra bụng xẹp xuống).
- Ăn uống đồ ấm nóng để dưỡng dương, dưỡng khí, dưỡng huyết.
- Phơi nắng buổi sáng tức là tắm dương khí của trời. Ánh nắng buổi sáng là nguồn dương khí tinh khiết, dễ dàng hấp thu cho thân thể, giúp thông Đốc mạch, làm ấm toàn thân.
- Vận động nhẹ nhàng như: Đi bộ, Dưỡng sinh, Yoga, Thái cực quyền… Người lười vận động thì khí trệ, khí trệ thì hàn sẽ sinh ra.
- Không thức khuya, ngủ đúng giờ để dưỡng thần, giúp tái tạo khí huyết. Ngủ sau 23 giờ là hại thận, làm suy dương, khí yếu.
- Kiểm soát cảm xúc, tránh stress. Khi tâm “lạnh” còn nguy hiểm hơn thân lạnh, dù thân thể có được giữ ấm tới đâu nhưng tâm luôn trong trạng thái lo âu, giận dữ, buồn bực thì cũng vô ích làm khí huyết bị tắc nghẽn, sinh ra hàn khí nội sinh. Đặc biệt là người lớn tuổi, dù mặc áo dày để giữ ấm nhưng vẫn cảm thấy lạnh từ trong xương. Cho nên, hãy tập buông bỏ, thiền định, hít thở sâu, nghe nhạc… trước khi ngủ.
Người xưa có câu: “Muốn thân an hãy để tâm bình”.
Trên đây là những lối sống thuận tự nhiên. Ai thực hành được thì người đó ít bệnh, ai duy trì được người đó sống an.
Hãy giữ ấm từ bên trong (tức là giữ ấm bằng khí), chứ không chỉ giữ ấm bằng áo bên ngoài. Sự cân bằng giữa thân và tâm, sống THUẬN THIÊN, THUẬN KHÍ, THUẬN TÂM, chính là sống đúng đạo.
SMN xin chúc cho tất cả mọi người luôn sống đúng đạo để THÂN KHỎE, TÂM AN, TRÍ SÁNG.
